Szlachta w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza
Na obraz szlachty w "Panu Tadeuszu" A. Mickiewicza składa się nie tylko obraz zajazdu (prywata, wykorzystywanie prawa, co potwierdzają słowa Gerwazego: „wygraj w polu, a wygrasz i w sądzie”) i obraz sejmiku, ale przede wszystkim obyczaje, tradycja, kultura, którym romantyczny wieszcz poświęca wiele uwagi.
Szlachta w "Panu Tadeuszu". Co wpływa na obraz szlachty?
Szlachta cieszy się dużą sympatią Mickiewicza, który wierzy w etyczność całej zbiorowości „Bo szlachta polska, chociaż niezmiernie kłótliwa/ I porywcza do bitew, nie jest przecież mściwa”.
Mickiewicz kładzie akcent na takie cechy szlachty jak: patriotyzm, oddanie ojczyźnie, rezygnacja z osobistego szczęścia, na rzecz dobra ogółu.
Kolejny istotny element obrazu szlachty w "Panu Tadeuszu" stanowi solidarność w trudnych sytuacjach (unia polsko-litewska) „walczą jak bracia, jeden drugiego zachęca”, Gerwazy: „Dziwneć to były losy tej naszej Korony / i naszej Litwy! Wszak to jak małżonków dwoje!”, w której Mickiewicz zdaje się upatrywać szans na odzyskanie przez Polskę niepodległości.
Mickiewicz mitologizuje także Konstytucję 3 Maja, która dla niego stanowi ukoronowanie długiej, polskiej tradycji wolnościowej, zrównanie wszystkich stanów.
Kolejny element obrazu szlachty stanowi obraz Żydów w "Panu Tadeuszu". Okazuje się, że Jankiel to postulowana przez Mickiewicza rola Żydów, a nie rzeczywista. Zresztą tej ostatniej daje wyraz wcześniej pisząc o tym, że Żydzi trzymają z Moskalami: „A gdy nie widział we dworze rosyjskich żołnierzy / Ani jarmułek, ani czerwonych kołnierzy (...)”.
Szlachta w "Panu Tadeuszu". Struktura społeczna szlachty
W "Panu Tadeuszu" wyraźnie widać rozwarstwienie szlachty na 3 grupy. Ponadto każda z nich jest jeszcze podzielona na stare pokolenie – spadkobierców tradycji i nowe pokolenie, tych w których rękach leży przyszłość Polski:
1. Magnateria
(Podkomorzy, Stolnik, Hrabia)
Podkomorzy to ideał, spadkobierca najlepszych cnót swojej grupy społecznej, sumiennością, patriotyzmem, swoją pozycję społeczną zdobył zasługami na rzecz ojczyzny, ale przecież to „ostatni co tak poloneza wodzi”.
Stolnik z kolei pokazuje drugą stronę medalu – rodową pychę i okrucieństwo wobec Jacka (Mickiewicz ja jednak łagodzi patriotyzmem i wybaczeniem przed śmiercią Jackowi).
Hrabia (pierwotnie zepsuty cudzoziemszczyzną, nawraca się), Dominik Radziwiłł, Włodzimierz Potocki to nowe pokolenie, które w jest w pełni oddane krajowi i gotowe do poświęceń.
2. Szlachta średniozamożna
To ona jest w centrum uwagi, jej życie i obyczaje przedstawia A. Mickiewicz
prawnicy: Rejent, Sędzia (wzorowy gospodarz i strażnik tradycji), Woźny.
Wojski autorytet w dziedzinie polowań, mistrz gry na rogu, gawędziarz (historia o Domeyce i Doweyce), mistrz w rzucaniu nożami, kucharz, komentator sceny sejmiku z serwisu.
Jacek Soplica – pyszny i porywczy indywidualista, który później się nawraca, właściwie główny bohater rozgrywających się wydarzeń, ukrywa się pod postacią Kwestarza-bernardyna, emisariusz polityczny, nakłania szlachtę do powstania, opowiada o nadejściu Napoleona, on zabija niedźwiedzia, on organizuje odsiecz dla Dobrzyńskich, dowodzi szlachtą w bitwie z Moskalami, ale nie jest bohaterem tytułowym, bo dzięki temu bohaterem „Pana Tadeusza” jest cała szlachta.
Tadeusz – przedstawiciel młodego pokolenia - przyszłość Polski, uosabia najwyższe wartości moralne (świadomość skrzywdzenia Telimeny, wątpliwości co do zasłużenia na rękę Zosi), wykształcony i dobrze przygotowany do żołnierki, wraz z Zosią uwolni włościan – myśli więc nowocześnie.
3. Zaścianek, czyli biedna szlachta
Dobrzyńscy mimo prymitywizmu, kłótliwości, naiwności przez Mickiewicza ukazani lekkim z przymrużeniem oka oraz jako ludzie czynu, pełni temperamentu; w nich bowiem Mickiewicz upatruje siły narodu, jego żywotności tak potrzebnych do odzyskania wolności.
Maciek Rózeczka inteligentny i mądry patriota, urodzony przywódca, mówca, ale ograniczony swym pochodzeniem.
Dlaczego A. Mickiewicz mitologizuje szlachtę w "Panu Tadeuszu"?
Mickiewicz z jednej strony stawia pomnik polskiej tradycji, zwyczajom i prawom wielbiąc starsze pokolenie i stale z rozrzewnieniem powtarzając słowo „ostatni”, z drugiej jednak strony pokazuje kierunek, w którym należy podążać. Starszym nakazuje troskę o nowe pokolenie, któremu wskazuje zadania do zrealizowania oraz najważniejszy cel – wolność, do której prowadzi solidarność i poświęcenie.